Transkripzioa:

Ioar:
Kezkatuta sumatzen zaitut, Ander.

Ander:
Arratsalde on, Ioar. Badut, bai, kezka bat baino gehiago.

Ioar:
Zer duzu ba?

Ander:
Zentsuraren gaiak arduratuta nauka.

Ioar:
Zentsura? Nola liteke, demokrazian bizi bagara?

Ander:
Horregatik hain zuzen. Diktadura erregimen batean normaltzat jotzen da zentsura egotea. Baina, ustez demokrazian bizi garen sasoian, onartezina da zentsura niretzat.

Ioar:
Zerbait larria gertatu da? Zerbait entzun duzu?

Ander:
Beharbada, hori bera da larriena. Gertatzen ari da, baina ez gara ohartu ere egiten.

Ioar:
Kasu konkreturen bati buruz ari zara, edo oro har zaude kezkatuta?

Ander:
Disko bat entzun dut: Isilik daude harriak, Estitxu Pinatxo abeslari beratarrarena. Eta horixe du gaia, zentsura.

Ioar:
Baina diskoa aditu baduzu, zentsuratu ez duten seinale da, ezta? Bestela, nola lortu duzu entzutea?

Ander:
Estitxu Pinatxok XX. mendean zentsuratutako hamar kanta grabatu ditu. Harkaitz Cano idazleak euskaratu dizkio. Kontu horrek gogoeta egitera eraman nau.

Ioar:
Kantari bakarlaria da Pinatxo?

Ander:
Bi disko plazaratu ditu. Haize gorri batek izenekoa argitaratu zuen 2019an. Ondoren atera du Isilik daude harriak. Azken hori entzuten ari naiz egunotan.

Ioar:
Eta zer moduz?

Ander:
Kanta gehienak ez nituen ezagutzen, zentsuratu egin baitzituzten. Interesgarria iruditu zait diskoa.

AUDIOA-1 | ESTITXU PINATXO

Ioar:
Isilik daude harriak. Polita du izenburu, iradokitzailea.

Ander:
Tituluan bertan dago zentsuraren metafora. Harriak isilik badaude, ezin dute minik egin. Ez dute kristala hautsiko. Ez dira mugituko. Abestu ezinaren adierazlea da isiltasuna.

Ioar:
Poetiko zaude gaur, Ander.

Ander:
Esan dizut lehen, Harkaitz Canok euskaratu ditu letrak; idazle aparta da, eta testuek edertasun berezia dute.

Ioar:
Zer diote zentsuratutako abestiek?

Ander:
Denetarik. Berez, ez dira gauza ikaragarri larriak. XX. mendean kanta askok ez dute zentsuraren froga ezagutzera eman. Ezberdinak izaten dira motiboak.

Ioar:
Arrazoi politikoak dira agian?

Ander:
Ez dute zertan zuzenean politikoak izan. Kontu erlijiosoak ere izan litezke, edo sozialak, edo moralak. Zentsuratzen duenak bere pentsamendua inposatu nahi izaten du.

Ioar:
Besteen pentsamenduak zokoratu, oztopatu edo tapatu.

Ander:
Aldaketa bat eskatzen duen iritzi ororen gainean botereak berea ezartzen du.

Ioar:
Bi mundu gerra, deskolonizazio prozesuak, armen erabilera masiboa... Alde horretatik XX. mendea gauza anker askoren garaia izan zen.

Ander:
Gaur egun ere boteredunek eta indartsuek ez dute zanpaketan atsedenik hartzen. Gerran ari dira han eta hemen.

AUDIOA-2 | ESTITXU PINATXO

Ander:
Kontuan izan behar duzu, gaur egun zentsura ez dela irrati batean abesti bat debekatzea soilik. Inoiz baino artista gehiago dago kartzelan.

Ioar:
Horrek esan nahi du, irizpide politikoak eta moralak mundu osoan arrazoiaren eta artearen gainetik daudela.

Ander:
Euskal musikariek bizi izan dituzte halakoak. Eta ez bakarrik frankismo garaian. Gero ere, makina bat talde eta bakarlari eraman dituzte auzibideetara.

Ioar:
Bai, bai. Soziedad Alkoholika, Negu Gorriak edo Berri Txarrak taldeek boikotak sufritu dituzte.

Ander:
Haien kontzertuak debekatu ere egin dira. Eta epaitegietan auzi batzuk izan dituzte.

Ioar:
Baina kantatzeagatik inor preso eraman al dute?

Ander:
Pablo Hasel rap kantari kataluniarrak urtebete baino gehiago darama kartzelan. Valtonic kantaria Belgikan erbesteratuta dago. Han, behintzat, epaileek arrazoia ematen diote.

Ioar:
Musikariak presondegian! Benetan, oso gogorra da egoera.

Ander:
Uste dugun baino jende gehiagok sufritu du zentsura.

Ioar:
Eta gu ohartu ere ez.

Epilogoa - Beti Ikasten

Ioar:
Zer ikasi dugu gaur?
Denbora adierazteko formula berezi bat dugu euskaraz.
Anderrek esan du:
—«Pablo Hasel rap kantari kataluniarrak urtebete baino gehiago darama kartzelan».

Ander:
Euskaraz BETE hitzarekin BAT adierazten dugu denborari dagokionean:
Ez dugu esaten aste bat, astebete baizik.
Ez dugu esaten ordu bat, ordubete baizik.

—Urtebete daramat tabakorik erre gabe.
—Hilabete igaroko duzue oporretan?

Ioar:
—Astebete daukagu lan hau bukatzeko.
—Ordubeteko atsedenaldiak mesede egingo digu.

Hemen entzun dezakezu Estitxu Pinatxori egindako elkarrizketa.