«Nire esentziara itzularazten nauen bilaketa prozesua da ‘Nara’, Sara eta bere bizipen guztiak»

Lekuz kanpo harrapatu gintuen ‘Caravan’ edota ‘Maitia’ singleekin Sara Zozayak (Donostia, 1995) ‘Nara’ diskoa kaleratu behar zuela iragarri zigunean. Pop ohikoagora bideratutako kantuak eskaini zituen orduan, baina diskoak mami asko du.

Gabon Sara, zer moduz zaude?

Ondo, sentsazio asko batera ditut orain. Single bat ateratzea edota disko bat ateratzea ez direlako gauza bera. Intentsoa izaten ari da.

Badirudi denbora asko daramazula musika egiten, baina lehendabiziko lan luzea da hau, horrek esan nahi duen guztiarekin.

Nik ere sentsazio bera dut. Bai bi EP kaleratu ditudala, baina orain bai, eta artista bezala, niretzat, lehen pausoa da hau, garrantzitsua benetan.

Diskoan bidaide Antton Goikoetxea eta Asier Renteria izan dituzu, kolaborazio gehiago ere bai… Baina, has gaitezen ‘Caravan’ kantutik, diskoa irekitzen duena. Sorpresan harrapatu zenigun folk-pop kantu bat delako.

Oso modu desberdinean sortutakoa da, Sunbillako baserrian eta inprobisazio baten ostean sortu zen hau, modu oso erlaxatuan. Bai kantua akustikoan egina nuela, gitarrarekin, demo moduan. Bada, gero, bandara eraman genuen eta oso modu inprobisatuan hau sortu zen, eta freskotasuna ematen dio normalean eskaintzen dudan dentsitate guzti horretan.

Baina ez diezu uko egiten ahotsaren zure trataera berezi horri, espazio zabalak hartzeari… Ekoizpen lan handia dago disko honen atzean ere.

Bai, guztiz. Oso prozesu luzea izan da eta kantu bakoitza estilistikoki norantz zihoan erabaki behar genuen. Orain egina dago, baina atzera begira jartzen naiz prozesu guztia nolakoa izan den ikusteko, eta, uf, momentu zailak egon dira. Abesti bakoitza modu askotara sortu daiteke, pop abesti bat edo elektronika abesti bat sortu daiteke eta hor nire hautua egin behar izan dut ekoizlearekin, kasu honetan Jon Aguirrezabalaga ‘Zabala’ izan dela, eta konfiantza osoa eman diot berari bere senari jarraitu eta kantu bakoitza lotzen joan zedin.

Bost urte dituen Sararen nostalgia dago ‘Caravan’ honetan. Batetik zu zaude, baina kanpineko bi ume ere aipatzen dituzu.

Bai, abesti hau oso uda hasieran edo uda bukaeran kokatzen da nire buruan. Beti kanpinetara joaten ginen karabana txiki batekin, hori zen niretzat oporretara joatea. Abesti hau entzutean oporretan zoazela edota oporretatik zatozela, kotxe barruan, sentiarazi nahi nuen. Bideoan agertzen da karabana familiako bi umek erabiltzen dute egun gurea zen karabana hori. Hala ere gaia da handitzen goazen heinean erlazioak bukatu egiten direla edo gutxitu egiten direla, eta bakardade horri buruz hitz egiten du.

Gaur egungo udak oso desberdinak dira Sararentzat.

Bai, bai, guztiz. Askotan pentsatzen dut denboraren ilusioa nolakoa den, lehengo sentsazioak orain ez daude, uda da eta sentitu nahi dut orduan sentitzen nuen hori. Baina zerbait gertatzen da barruan eta handitzen garenean, bestelako gauzak izaten dira.

‘Lo’ kantuan Valdiviaren kolaborazioa dago, kontaiguzu nor den bera.

Bere izena Irene Huertas-Valdivia da, Valdivia bezala ezagutzen dena eta madrildarra da. Ni Madrilera joan nintzen lehen aldia 2019a izan zen eta gogoratzen dut antolatzen ari ginela, Viva Belgradoko Cándido Gálvezek gomendatu zidala estilo antzekoan genbintzalako. Bada, kontzertua elkarrekin eman genuen eta iruditu zitzaidan sekulako musika egiten zuela eta sekulako talentua zuela. Hortik aurrera bakoitzak bere bidea egin du, baina elkarri pista jarraitu diogu eta disko honetan argi neukan kolaborazio bat egitekotan berarekin izan behar zuela.

Bakardadearen kontzeptua asko ikusten dut hemen, hori bai, bakardadean bizitzen ikasi duen norbaiten bizipenak nabari dira, hortik ere gauza positiboak ateratzen ikasi duen norbaitenak.

Bai, eta kontestua jakitean hobeto ulertzen da. Konfinamendu hasieran idatzi nuen, une hartan ez genuen ez leiho normalik ez eta balkoirik ere, sabai-leihoak genituen atiko batean bizi ginen. Nahikoa isolazio literala zen eta egun osoa sabai-leiho horretatik zerura begira pasatzen nuen, horregatik «ate bat zeru honetan» diot abestian. Baina inora ez zihoan atea zen, ezin genuelako inora joan. Baina mezua ez da negatiboa kantu honetan.

Post-rockero samarra da ‘Parece’, hemen argia da nor den kolaboratzen duena, tronpeta jotzen duen moduagatik, Amorante. Zuretzat ispilua izango zen bakarlari moduan hasi zinenean ezta?

Guztiz. Bai, gainera egon zen une gako bat, Bidegurutzean saioan, Belako, Amorante eta hirurok izan ginena eta bertan ezagutu nuen pertsonalki. Oso polita izan zen, artista bakoitzak bestearen bertsioa egiten zelako. Nire kasuan ‘Lili’ kantua bertsionatu genuen eta sekulako oparia izan zen. Hor txundituta geratu nintzen Amoranteren egiteko moduaz, flipatu egin nuen instrumentuak nola erabiltzen zituen. Hortaz, abesti honetan halako soinu bat ikusten nuen eta Amorante zen horretarako egokiena.

Tronpeta horren soinua, efektuekin lortu da edota uneren batean sampleatzera ere ausartu zarete?

Efektuekin lortu da gero, postprodukzioan, baina Amoranteren jotzeko modua oso katartikoa izan zen eta nahi genuen hori lortu genuen. Gero ukitu bat eman diogu, baina ez gara ez mozten ez halakoetan ibili, organikoki lortu zuen efektua.

Horrelako kantuak zuzenekoetara eramateko, zuk ere gitarra zintzilikatuko duzu, ezta?

Bai, hori gertatzen da kantuak zuzenekoetara eramaten dituzunean. Geruza guztiak ezin dira eraman zuzenekoetara, baina ongi dago geruza gutxiago eramatea eta bakoitzak bere tokia izatea. Ez dugu nahi diskoa zuzenekoetan erreplikatu, hortaz, gure buruari baimendu diogu lasaiago hartzea eta zuzenekoetan diskoa ez erreplikatzea. Presioa kendu eta abesti bakoitzari zuzenean bere musikalitatea ematea, bere inperfekzio eta sentsibilitatearekin, hori da helburua.

Kantuaren esaldiei erreparatuta, «una vez te vi crecer» esaten duzu. Gurasoen esan klasiko bat zure bihurtu duzu? Hau diot, hazten ikusi eta etxetik badoan umea ikusten dudalako hemen.

Oso polita da beste pertsona batek entzuten duenean zer irakurketa ematen dion zure letra bati. Kasu honetan niretzat garrantzia handia duen pertsona bat egoera desberdinen aurrean nola egon den kontatzen dut, edota nola ikusi dudan hazten. «Te he visto crecer» horrekin esan nahi dudana da ondo ikusten dudala eta toki horretan egon dadin desio dudala. Horregatik kontrako aldea ere badago, «parece que te has ido» esaldiarekin. Hortaz, pertsona bat maitatzea pertsona unerik onenean egotea nahi izate hori dela esan nahi dut. Pertsona baten itzalak eta argiak maitatu behar dira.

Bengorekin ‘Maitia’ kantua egin duzu eta ahotsa lirikoen ez dakit hemen ez ote duzun abesten disko guztia haintzat hartuta.

Ba ez dakit ziur, baina egia da geroz eta erosoago nagoela beheko notetan abesten nahiz eta kantuko klaseetan Pilarrek esaten didan ez ditudala ondo eta nota altuetan abesteko esaten didan. Hortaz errekurtso moduan erabiltzen ditut nota altu horiek, sintetizadore moduan, kantuei beste dimentsio bat emateko. Baina uste dut geroz eta gutxiago abesten dudala nota altuetan eta ni lirikotik nator, hori hasi nintzen abesten txikitan eta irakasleak esan zidan ez nengoela toki egokian.

Hortaz, kontra egitea ere gustatzen zaizula.

Pixka bat bai, kar-kar.

Maite duzun hori identitate krisi bat bizitzen ari den unearen inguruan ari zara abesten? Edo norbera ispilu aurrean jarrita ikusten dugun maiteaz ari zara?

Esaten dudanean ez zait askorik gustatzen, kontzeptu unibertsala delako, baina maitasuna zer den konturatu nintzen egunaren inguruko abesti bat da. Buenos Airestik hegaldi batean nentorren eta hegazkinetan letra asko eta kontzeptu asko idazten ditut, mundua geratzen den espazio modukoak dira hegazkinak niretzat eta inspirazioa etengabe datorkidan tokiak dira. Bada, une horretan etorri zitzaidan bai kontzeptua eta bai letra ere. Maitasuna obsesionatuta gaude laranja erdia dela edota maitasun erromantikoa dela, mobida guzti hori, baina maitasuna da niretzat nola hitz egiten diozun ondoan duzun ezezagunari, besterik gabe. Eta kontzeptu horretatik hausnartu dezakegu gure erlazio bakoitza nola kokatzen dugun. Bikote erlazioa ierarkikoki goian kokatzen dugu eta ez du horrela izan beharrik, nahiz eta normala den denbora gehien bertan inbertitzea, gure egunerokotasunean hori egiten dugulako askotan. Baina beste erlazio guztiak ere maitasunez ureztatu ditzakezu.

Bengo hazten ari den beste artista bat, bere bidea ere jarraitu duzu kolaboratzera deitu diozunerako, ezta?

Disko honetan kolaborazioak modu naturalean sortzea nahi nuen, aurretik zeuden harremanetatik abiatzen direnak, ez hitzartutako kolaborazioak. Bengo rap eta break dance mundutik dator, Oiartzungo hip-hop kultura horretatik, eta ni ere Donostiako rap munduko lagun batzuekin ibilia nintzen. Hortik ezagutzen nuen bera eta berak ni ere bai, nahiz eta gero bakoitzak bere bidea egin due. Aitorrek esaten du nola biok rapa egiten hasi ginen eta orain pop musika egiten dugun, nahiz eta nik sekula ez dudalako rapa abestu, nahiz eta estilo horretatik abiatu nintzen. Hortaz, orain polita izan da orain gauden toki honetan batera kantua egitea. Esan duzun bezala Bengo hazten ari den artista bat da, oso azkar, eta ez dut uste besterik gabe rapa abesten duen musikari bat denik, oso ondo abesten du, geroz eta gehiago ikusiko da eta sekulako talentua du.

Lehendabiziko singlea, ‘Misty’, diskoan A aldea itxiko duena da. Kantu oso intimoa, barrura begirakoa, ez dakit barruan krak bat edo izan zenuen, ahotsaren trataeran ere apurtu egiten delako.

Bai, pixka bat bai. Izan da akaso kantu bat idazterakoan bizi izan dudan prozesurik deserosoena. Bai edo bai sartu nahi nuen diskoan. Pianon eseri, mugikorra grabatzen jarri, jotzen hasi eta kantua bukatu nuen momentu batean, baina letrarik ez zeukan. Kantua diskora zihoanez, letra sortzerakoan sekulako presio eta estresa izan nituen. Ez dakit horregatik zen edo ez, baina esaten nuen guztia oso gordina zen. Norabait kotxez joaten nintzen eta bi esaldi idazten nituen, handik beste norabait eta beste bi esaldi… baina dena oso bortitz eta gordina zen, eta horrela geratu zen. Kantuak duen garapena behetik hasi eta katarsi horretara doa eta letra ere bide horretatik doa, nire bizitzako pasarte traumatiko eta erabakior batzuk kontatzen ditut.

Zuk zeuk diozu gainera, «ongi dago gaizki nagoela onartzea». Hori ikastea ere oso garrantzitsua da pertsona batentzat, ezta?

Horrekin maitasunaren kontzeptu unibertsalarekin gertatzen zitzaidanaren antzerako zerbait pasatzen zait. Errefusatu egiten nuen. Esateko oso erraza den esaldi bat da, baina hori sentitzea ez da erraza inondik inora ere. Hortaz, entzuten dudanetan, oso sinplea iruditzen zait, baina aldi berean oso garrantzitsua.

Dena dela, Misty nor den kontatu behar diguzula uste dut.

Misty nire bizitzako pasarte bat da. Nahikoa txikia nintzela Ingalaterrara joan nintzen eta bertako familia batekin bizi behar izan nuen astebete edo bi aste. Bertan txakur bat zuten, nire salbatzailea izan zena, familia horretan jendea ez zegoelako oso ondo. Hortaz, nire toki segurua Misty txakurra zen, nire salbazioa izan zen une horretan.

B aldea ‘XXX’ kantuak zabaltzen du. Minor Threat taldeak zabaldutako ’Straight edge’ 80etako mugimenduari egiten dio keinu? «Egin zenuen bidea erre» edota huts egiteari buruzko kontuak aipatzen duzulako diot.

Ezagutzen dut mugimendua eta bere kontestua, baina ez, aukera bat izan zitekeen arren. Kantu hau remake bat da, lehenengo EPko ’Take a breath’ abestia zuzenekoetara eramatean izan duen eboluzioaren ondorioa da. Hasieran ingelesez zen, orain euskaraz, sonikoki ere aldatu da… Bukaeran, gainera, sampleatu dugu kantu originaleko errepika ’Take a breath’ abestuz.

’Nara’, diskoari izena ematen dion kantua, iruditeria osoa sortu duzue honekin. Ume baten izena etortzen zait, Sararen alter egoa ote den ere bai… Zer da Nara?

Kantua entzuten ari nintzela, oso ongi azaltzen du zer den Nara eta diskoaren kontzeptua bera ere bai. Sara txiki hori, ume txiki hori, esentzian ni naizena, bakoitza garena, bilatzen ari naiz. Uste dut bakoitzak baduela ume txiki hori bere baitan eta bizitzan aurrera egiten dugun heinean geruza bat sortzen duena gure gorputzean, emozioetan eta ariman orohar, geroz eta zailagoa dena berreskuratzeko, ume txiki hori daramana. Nara da geruza hori sumatzen hasi naizen une hori, non nire buruari esaten diodan ez naizela Sara, Nara naizela, Sara eta bere bizipen guztiak, alegia. Hortaz, bilaketa horri egiten diot erreferentzia, nire esentziara itzularazten nauena.

«Pozik bizi izan naiz maite dudan tristuran». Iluntasuna edo tristura maite dituzu?

Bai, uste dut txikitatik gotortu naizela pixka bat hor. Nostalgia handia izan dut oso txikitatik eta gero uste dut nire musikan nabaritzen dela. Badut pasarte oso konkretu bat hori horrela dela gogorarazten didana. Sortu nuen lehen abestia, akordeoiarekin 8 bat urterekin sortua, instrumentala, pare bat esaldi izango zituena, ’Negargurea’ deitzen zen.

Akordeoi grabaketa hori esistitzen da?

Ez, eta sekulako pena ematen dit, baina buruan badut partitura. Gogoratzen dut zein hizki zituen titulu horrek, baina ez dakit non dagoen.

Denak zure ahotsak direla ulertzea ere kostatuko zaio entzuleari. Zenbat daude abesti honetan?

Bai, bai. Asko daude eta gainera errepika, hasiera batean, ahots bakarrarekin zen, bikoiztuta baina kitto, hiru geruzatan. Baina entzuten nuen eta ez nintzen pozik, hortaz, erantzuna ematen dion beste esaldi bat sartu nuen eta abar. Ahotsak abestian duen funtzioa garrantzitsua da eta abesti honetan beste instrumentu bat bezala tratatu nuen, ez ‘Lo’ abestian bezala, han lehen planoan dagoela. Hortaz, kantuaren arabera asko aldatzen da guztia.

‘The Sun’ abestian, ordea, sarkorrago dagoela iruditu zait, lehorrago.

Bai, guztiz, gainera hori zen bilatu nahi nuena. Reverba asko gustatzen zait eta nire kantuetan nabaritzen da, baina iruditzen zait ahotsarekin beste toki batzuetara iristeko, esperimentatzeko, interesgarria dela ahotsaren lehortasun horretatik joatea. Gainera, esan nahi duzun hori ulerkorrago eta garbiago geratzen da eta hori da lortu nahi nuena.

Liam McDonellen kolaborazioa dago abesti honetan, nahiz eta ez den hain agerikoa. Artearen munduan oso pertsona interesgarria bera.

Guztiz. Artista bat da orokorrean eta kantu honetan ez neukan berez kolaboraziorik buruan. Baina errepika jolas moduko zerbait izan zen, «You are the sun» erabiltzen bainuen errepika markatzeko, gerora beste zerbait bihurtuko zenaren ustean, baina horrela geratu zen eta kitto, nire buruari baimen hori eman nion. Bada, polita izan da hori, Liam horrela etorri zelako. Bera Irlandan jaioa da eta ingelesa oso ona da, eta nik berez ez dut ingelesez gehiago abesten, beraz, ate hori irekita nuen eta bera sartu zen.

Fonetikoki polita zelako utzi duzun arren, eguzkiaren kontzeptuak zentzua hartzen du abestian. Eguzki asko izan ditzakegu gure baitan, ezta?

Bai eta eguzkia oso polita da, berotasuna eman dezakeelako, baina erre ere erre dezake. Pixka bat dualitate hori, erlazio konkretu batzuetan eman dena nire bizitzan, kontatzen dut abestian.

‘Aingurak’ kantuan diozuna entzunda. Zuk aingura botatzea nahiago duzu edota aingura altxa eta aurrera jarraitzea nahiago?

Bi aukera bakarrik daude? Nik uste dut aingura botatzen dudala, baina bota eta jaso ibiltzea gustatzen zaidala, mugimendua gustatzen zaidalako.

Kantu honetan zerbait badoa, baina badoan hori ez dakit denbora ez ote den.

Hori horrela da guztiz, denbora gure aurretik badoalako eta ezin dugu ezer egin horren aurrean; eta ez dakigu zergatik.

Gitarra bukle bat badago hor itzulinguruka behin eta berriz, hori da abestiaren sorpuntua?

Bai. Kantu hau gainera bada beste remake bat, Eñaut Martí Giranice taldeko kidea zenarekin sortu nuen. I see whales izeneko proiektu oso puntual bat jarri genuen martxan eta hor sortu genuen abesti hau. Kontzertuetan jotzen hasi ginen eta diskora ekarri nahi nuen, eta produkzioan eta erabat aldatu den arren, esentzian hor dago errepika horretan. Bere garaian Orion egin nuenaren bertsio bat egin nahi nuen.

Urria bukaera da, uda ez dela bukatu dirudi, baina udan hasi eta bukatzen den diskoa da ’Nara’. ‘Uda’ kantua, zer da, biluzte musikal bat?

Bai, horrela da. Akordeoia sartzeko intentzioa banuen eta kantua izatez oso sinplea da. Uda batean sortu nuen. Udan, ez dakit zuri gertatzen ote zaizun, uda berea idealizatzeko joera dut, baina gero iristen da eta eguraldi ona egiten duela ez dut kanpora joateko gogorik eta etxean geratzen naiz, gaizki, eguraldi ona egiten duelako. Bada, horietako egun batean, lurrean etzan nintzen, gitarra hartu nuen eta ‘Uda’ abestia sortu nuen.

Uda pasata, azaroaren 2an Bilboko Kafe Antzokian eta azaroaren 4an DabaDaban hasiko dira aurkezpen kontzertuak. Plaza garrantzitsuak, ziur, zuretzako.

Bai, guztiz. Egun horiek iristea nahi dut baina baita pasatzea ere. Lehendabiziko kontzertuak dira eta sekulako gogoa dut zuzenekoen mugimendu horretan hasteko, baina lasai eta disfrutatzen. Egia da sekulako gogoa dudala, baina aspalditik lehen aldia da elkarrekin zuzenean joko duguna eta urduritasun puntu hori badut. Emozionalki dena uztartzen da bertan. Madrilen, Bartzelonan, Lazkaon eta Gasteizen ere izango naiz.

Durangoko Azokan ere bai, ezta?

Bai, oso pozik nago horrekin gainera. Biniloan aterako da diskoa eta horrek ilusio berezia egiten dit, aspalditik nuen ideia finko bat delako. Gainera jotzeko aukera izatea sekulakoa da. Asko gara denbora tarte txiki horretan jo nahi dugunak eta tokitxo bat izatea eskertzeko modukoa iruditzen zait, asko garelako hor jo nahi dugunak eta ez delako erreza. Gauza asko ari dira gertatzen une berean eta publikoaren atentzioa finitoa da, hortaz, jendearengana iristea ere ez da erraza. Beraz, oso pozik.

Izan dezala bide luzea hasi duzun etapa berri honek. Eskerrik asko.

Mila esker zuri!