Transkripzioa:

Ioar:
Egun on, Ander.

Ander:
Hala ekarri.

Ioar:
Kontu bat daukat zuri esateko. Elkartu dira bi hernaniar, eta...

Ander:
Txiste bat kontatu behar didazu?

Ioar:Ixo eta entzun. Elkartu dira bi hernaniar, eta batek galdetu dio besteari: “Zein txori da hau?”.

Ander:
Seguru nago txolarrea izango dela.

Ioar:
Zergatik?

Ander:
Gure auzoa txolarrez beteta dago behintzat.

Ioar:
Txolarrea esan ordez, berdin esan dezakezu: kurloia, etxetxoria, hormatxoria, eliztxoria, artatxoria, errota txoria, parratxoria.

Ander:
Esaten ahal dut... lapurtxoria?

Ioar:
Bai, toki batzuetan lapurtxoria esaten diote txolarreari. Baina beste toki batzuetan mika da lapurtxoria.

Ander:
Tira, ez gaitezen korapilatu, eta azaldu egidazu bi hernaniar horien kontua.

Ioar:
Iñaki Sanz biologoa da, eta filologoa da Eñaut Agirre. Haien herrian, Hernanin, animalia ezberdinei zein izen ematen zaien bildu dute liburu batean.

Ander:
Zein titulu dauka?

Ioar:
Gure faunari eta florari begira.

Ander:
Animaliez gainera, landareak ere bai?

Ioar:
Aurrena animaliei buruzkoa egin dute. 300 orrialde ditu, eta argazki oso ederrez lagunduta datoz testuak. 150 animalia espezieren izenak jaso dituzte.

 

AUDIOA - IÑAKI SANZ eta EÑAUT AGIRRE 

 

Ander:
Zer motatakoak dira 150 animalia horiek?

Ioar:
Bost multzotan sailkatu dituzte: arrainak, anfibioak, narrastiak, txoriak eta ugaztunak.

Ander:
Ugaztunen artean sartu al dute gizakia?

Ioar:
Ez dut uste. Bon... ez dakit... Adarra jotzen ari al zara?

Ander:
Andrea, emakumea, gizona, gizasemea, mutila, neska, haurra, umea, alaba, semea, arreba, ahizpa, anaia, neba, osaba, izeba, aitona, aitatxi, amona, amama...

Ioar:
Iñakik eta Eñautek 150 espezie aukeratu dituzte, eta 600 izen baino gehiago jaso dituzte.

Ander:
Ez da posible. Hernanin ezin dute hainbeste izen erabili animalientzat.

Ioar:
Hernaniko izenak bildu dituzte, baina haien aldamenean beste zenbait euskalkitakoak ere bai.

Ander:
Zenbat eta aberatsagoa izan zure herriko ekosistema, orduan eta espezie ezberdin gehiago biziko dira. Eta espezieak asko badira, orduan izenak ere ugariak.

Ioar:
Horixe iradoki nahi dute bi hernaniarrek. Eta bide batez adierazten ari zaizkigu, natura bezalaxe, hizkuntza ere organismo bizi bat dela.

Ander:
Hizkuntzak hil egiten direla esaten dute batzuek. Baina ni ez nago konforme.

Ioar:
Zergatik?

Ander:
Hizkuntzak ez dira berez hiltzen. Hizkuntzak hiztunenak dira, eta hiztun komunitate bat itotzeraino estutzen edo zapaltzen baldin baduzu, akabo!, hil egingo duzu jendearen mintzaira.

 

AUDIOA - IÑAKI SANZ eta EÑAUT AGIRRE 

 

Ioar:
Herriak hiri bihurtzen ari gara. Eta pixkanaka naturari buruzko ezagutza apaltzen ari da gure artean.

Ander:
Nik zuhaitzen izen batzuk badakizkit. Azkar esango dizkizut hamabost izen. Baina aitortu behar dut ez ditudala zuhaitz horiek ezagutzen. Argazkiak erakutsiz gero, gehienak ez nituzke bereiziko.

Ioar:
Landareei buruzko partea lantzen ari dira orain Iñaki eta Eñaut. Gure faunari eta florari begira proiektuaren bigarren zatia izango da.

Ander:
Zuk, Ioar, Mikel Zarate idazlearen entzuterik ba al daukazu?

Ioar:
Bizkaitarra zen, joan den mendekoa.

Ander:
Haren nobela bat daukat: Haurgintza minetan. Erakutsi nahi dizut bederatzigarren kapitulua. Begiratu hemen, eta hasi irakurtzen.

Ioar:
Altxabilia, aperikoa, astatsa, atsoaren arima, astoluma, atxiamatxia, axandalo, bitxilota, farfaila, inguma... Ene! Zer da hau! Tximeleta esateko 47 izen ezberdin daude hemen!

Ander:
Esan ohi da 200 izen daudela euskaraz tximeletarentzat.

Ioar:
Aberastasun itzela!

Ander:
Arrisku handiegia daukagu: hainbeste izen eduki eta haurrek azkenean mariposa deitzea.

Epilogoa - Beti ikasten

Ioar:
Zer ikasi dugu gaur?
Sinonimoak ikasi ditugu. Esanahi bera edo berdintsua duten izen diferenteei deitzen diegu sinonimoak.

Ander:
Ikasi dugu, baita ere, ahalerazko esaldiak egiteko bi modu:

—«Berdin esan dezakezu kurloia».
—«Esaten ahal dut lapurtxoria».

Ioar:
Bi modu hauek ere kontuan hartu:

—Ezin dut esan.
—Ez dezaket esan.

Bi eratara gauza bera esaten ariko zara.

Hemen entzun dezakezu Iñaki Sanz eta Eñaut Agirreri egindako elkarrizketa.