Nola aldatu da euskal gizartearen burujabetzarekiko jarrera azken bost urteetan? Galdera horri erantzuten dio Naziometroak, Euskal Herri osoan egiten den inkesta soziopolitikoak. Bost urteko ibilbidea beteko du aurten, eta urteurrenaren harira, jardunaldi berezi bat antolatu du Telesforo Monzon Fundazioak urriaren 27an. Bertan, azken bost urteetako datuak aztertu eta etorkizuneko erronkak izango dituzte hizpide.

Ekitaldiaren nondik norakoak eta Naziometroaren bilakaera azaldu ditu Malen Dominguez soziologoak eta fundazioko kideak NAIZ irratiari eskainitako elkarrizketan.

Urriak 27, bost urteren borobiltzea
Oraindik jardunaldiaren programa ez dago guztiz itxita, baina Dominguezek aurreratu duenez, eztabaida eta mahai-inguruak izango dira: «Bost urte hauetako lana bildu eta datuetan oinarrituta, herri bezala ditugun erronkei buruz eztabaidatuko dugu». Horretarako, perfil ezberdineko parte-hartzaileak izango dira: gazteak, akademikoak eta beste hainbat arlotako eragileak.

Naziometroa izango da jardunaldiaren ardatz nagusia. Barometro hau urtean behin egiten da, udaberrian, eta udazkenean jardunaldi publiko batekin osatzen da. Helburua da euskal gizartearen iritzia jasotzea burujabetzaren inguruko gaietan: «Euskal estatuarekiko jarrera, independentziarekiko jokoa non dagoen eta lurraldeen arteko harremanak sakontzeko prestutasuna aztertzen dugu».

Lehen neurketak 2020an egin ziren, eta garai hartan, adostutako autodeterminazio erreferendum baten testuinguruan, euskal estatuaren alde agertzen zirenak %42,5 ziren. Urtez urte, datuak goraka egin dute: «2023an %52 zen adostasunaren aldeko jarrera, eta aurten %63ra igo da». Dominguezen iritziz, «burujabetzarekiko adostasunak gora egin du azken bi urteetan».

Ikerketaren xehetasunak eta Euskal Herriko iritziak
Barometroan jaso izan diren beste gaietako bat ongizateari eta zerbitzu publikoen pertzepzioari lotuta dago. Pandemiaren testuinguruan, Osakidetzaren inguruko iritziek ere garrantzi berezia hartu zuten: «Osasun-sistemaren arrakalak agerian geratu dira azken urteetan, eta herritarrek hori antzeman dute».

Nafarroako kasuan, identitate anitzak eta posizio desberdinak islatzen dira: «Askok lehenengo nafarra sentitzen dira eta gero euskal herritarrak». Hala ere, egunerokoan, lurraldeen arteko harremanak sakontzeko prestutasuna nabaria da: «Osasuna eta hezkuntza dira harreman sendoenak, eta herritarren aldetik badago nahi hori».

Ipar Euskal Herriari dagokionez, antzeko joerak atzeman dira: «Osasuna, hezkuntza eta euskararen sustapena dira lotura nagusiak. Jendeak posizio argia erakusten du arlo horietan».

Dominguezen arabera, Naziometroaren emaitzek gizartean eta instituzioetan duten eragina oraindik mugatua da, baina gero eta erreferentzialtasun handiagoa hartzen ari da: «Gustatuko litzaiguke eragile gehiagok erabiltzea gure datuak, euren argudioak eraikitzeko orduan».

Osakidetzaren inguruan berriro galdetzea aukera interesgarria litzatekeela uste du: «Espero dut azken aldaketek hobekuntzak ekarri izana eta herritarren iritzian eragina izatea».

Urriaren 27ko jardunaldian, beraz, datuak, hausnarketa eta eztabaida kolektiboa izango dira ardatz. Naziometroak bost urteko ibilbidea beteko du, baina Dominguezen hitzetan, «burujabetzaren aldeko jarrera gora egiten ari da azken urteetan», eta oraindik ere asko dago aztertzeko eta eraikitzeko.