‘Euskarazko kulturgintzaren presentzia hedabideetan’ ikerketaren harira, NAIZeko Ane Urkiri zuzendariak eta Mikel Urdangarin kazetariak publikoki adierazi dute ikerketaren ondorio nagusiak «partzialak, mugatuak eta oinarri okerrekoak» direla, eta euskal kulturaren transmisioaren inguruan eztabaida «patxadaz eta sakon» egitea eskatu du.

2024ko udazkenean aurkeztu zen ‘Euskarazko kulturgintzaren presentzia hedabideetan’ ikerketa, Euskal Hedabideen Behategiak, EHUko NOR ikerketa taldeak eta Elhuyarreko ORAI adimen artifizialeko zentroak sinatua. Ikerketaren arabera, euskal kulturgileek presentzia esanguratsua dute hedabideetan, baina presentzia hori nabarmen desorekatuta agertzen da: euskarazko komunikabideetan handiagoa da, eta komunikabide elebidunetan –horien artean kokatu dute NAIZ–, baxuagoa.

Are gehiago, urrian Azpeitian egindako jardunaldi batean aurkeztutako bertsioan baieztatu zen «NAIZ eta gainerako komunikabide elebidunek» euskal kulturgileak «ukatu edo ia karikatura bihurtzen» dituztela, eta «kanpoko kulturaren zabaltzaile» bihurtu direla. Hedabide batzuk, NAIZ barne, «galga» gisa izendatu zituzten, kultur transmisioa moteldu eta baldintzatzen duten eragile modura.

NAIZen erantzuna: «Egin dugun lana ez da behar bezala jasotzen»

NAIZek orain ikerketa horri erantzun zabala eman dio. Prentsa-ohar zabalean eta argitaratutako txosten sakon batean, ikerketaren hainbat aspektu kritikatu ditu, eta ohartarazi du erabilitako irizpideak eta metodologia ez direla aski izan benetako egoera islatzeko.

NAIZek azpimarratu duenez, ikerketa ‘Kultura’ atalera mugatzen da eta bertan ez dira jasotzen hedabideak euskarazko kulturgintzari eskaintzen dizkion atal guztiak, hala nola: GAUR8 astekaria (32 orrialdeko astekari euskalduna, kulturgile ugariren elkarrizketak eta iritziak jasotzen dituena), 7K igandekaria, Kazeta eta Mediabask (Ipar Euskal Herriko presentzia sendoa dutenak), NAIZ Irratia (non egunero 24 orduz euskaraz emititzen den eta musika, literatura, bertsolaritza edo zinema jorratzen diren saio espezializatuak eskaintzen diren) eta ‘Musika’, ‘Kultur Agenda’ eta beste sail propioak, non eduki espezifiko asko argitaratzen diren.

Horren guztiaren ondorioz, NAIZen arabera, ikerketak «NAIZen kultur ekoizpenaren zati handi bat baztertu du», eta horrek errealitatea oker islatzen duen diagnostikoa sortu du.

Hizkuntza eta sailkapen irizpideen kritika

Bestalde, NAIZek zalantzan jarri ditu ikerketak egindako hedabideen sailkapena eta hizkuntzaren trataera. Ikerketan NAIZ komunikabide elebidun gisara sailkatzen da, ‘El Correo’-rekin edo ‘El Diario Vasco’-rekin batera. Baina NAIZek adierazi duenez, hori ez da egokia: «NAIZ hirueleduna da: euskaraz, gaztelaniaz eta frantsesez argitaratzen du. Gainera, bere webguneak ez ditu bi bertsio desberdin eskaintzen, edukiak hizkuntza guztietan elkarbanatzen ditu. Hortaz, ‘euskarazko’ eta ‘gaztelaniazko’ edukien arteko bereizketa ez da egokia, ez teknikoki, ez praktikan».

NAIZek salatu du halako kategorizatzeek hedabidearen lanaren «irudi desitxuratua» ematen dutela, eta komunikazio-paisaia anitzago eta ñabartuago baten beharra aldarrikatu du.

«Euskarazko kulturgintza ez dago bermatuta, baina NAIZek ez du galga funtzioa betetzen»

NAIZen arabera, egia da euskarazko kulturgintzaren transmisioak erronka handiak dituela, baina horrek ez du esan nahi komunikabide guztiek rol bera betetzen dutenik. Ikerketaren ondorioak «orokorregiak eta batzuetan irrazionalak» direla salatu dute: «Joseba Sarrionandia, NAIZen ohiko kolaboratzaile dena, ikerketaren arabera, elebidun hedabideek gutxietsitako kulturgile gisa ageri da. Horrek erakusten du zenbaterainoko desoreka dagoen erabilitako irizpideen eta errealitatearen artean».

Azken batean, NAIZek uste du ikerketaren aurretiko hipotesiak baieztatzeko helburuarekin egin dela lan, eta ez datuen arabera errealitatea modu ireki eta kritikoz aztertzeko. Ondorioz, «kultur transmisioaren inguruko eztabaida beharrezkoa bada ere, ezin da oinarritu irizpide eta metodologia partzialetan».

Etorkizunerako gogoeta: «Zer hizkuntzatan transmititu nahi dugu euskal kultura?»

NAIZen ustez, galdera garrantzitsuena ez da euskarazko kulturgileak zenbat agertzen diren, baizik eta zer estrategia komunikatibo eta linguistiko behar ditugun etorkizunari begira.

Ikerketak iradokitzen du elebidun hedabideek euskarazko eduki guztiak gaztelaniaz edo frantsesez ere eskaintzea eraginkorra litzatekeela. NAIZek, ordea, bestelako ikuspegia du: «Euskara egoera diglosikoan dago. Hedabide euskaldun gisa, gure egitekoa ez da ispilatzea, baizik eta errealitatea eraldatzea. Horretarako, euskarazko unibertso sendo bat eraikitzea da gure apustua».

NAIZek galdera hau utzi du mahai gainean: «Euskaraz sortutako kultura zein hizkuntzatan transmititu behar dugu? Eta nola?». Aldi berean, NAIZek autokritika ere egin du, baina argi utzi du euskarazko kulturgintzaren aldeko konpromisoa sakona eta zabalagoa dela ikerketa horrek erakutsi duenaz. Kultur transmisioa hobetu nahi bada, ikuspegi integratzaile eta metodologikoki egokiagoak behar direla aldarrikatu du.