Errenteria da Hego Euskal Herrian gune tentsionatu izaera jaso duen lehen udalerria, eta beharrezko tramiteak aurreikusitako epeetan egiten badira, urtarriletik aurrera Estatu espainoleko Etxebizitza Legearen neurriak aplikatzeko aukera izango du. Aizpea Otaegi alkateak, baina, etxebizitzaren larrialdiari ikuspegi integral batetik erantzun behar zaiola iritzi du eta, beraz, izendapenak irekitzen duen bidetik harago lan egin behar dela aldarrikatu du NAIZ Irratian.

Izendapena baduzue, zeintzuk dira orain espektatibak?

Heldu da izendapena, baina oraindik hilabete batzuk falta dira Etxebizitzaren Ministerio espainolak izendapena argitaratu dezan. Orduan sartuko dira indarrean legeak ahalbidetuko dizkigun neurriak. Esango nuke, Errenteriaren kasuan, nagusiki abantaila bat ekarriko digula izendapena aplikatzeak: alokairuaren merkatuan dauden etxebizitzek, ezingo dute, orain arte egin duten bezala, prezioa neurrigabe igo. Uste dut oso berri ona dela segurtasuna ematen dietelako alokairuan bizi direnei. Hortaz, prezioan igoerak KPIaren igoeraren antzekoak izango dira.

Zeintzuk dira tentsio eremu izateko aitortza eskatzera eraman zaituzten faktoreak?

Legeak bi adierazle finkatzen ditu, eta bi horietako bat betetzea nahikoa da izendapena eskatzeko. Errenteriaren kasuan, biak betetzen ditugu. Batek zerikusia du azken bost urteetan alokairuak izan duen igoerarekin, KPI metatua baino gehiagokoa izan behar du baldintza betetzeko. Bestea da familiek etxebizitzarengatik ordaintzen duten hori %30a baino gehiago izatea. Hipoteken eta alokairuen prezioak hartzen dira kontuan, eta gure kasuan, ehuneko hori gainditzen dugu, eta badakigu alokairuan bizi direnen kasu batzuetan %40ra ere iritsi daitekeela ahalegina. Hori izugarri handia da.

Batez beste, zenbat diru bideratzen du familia bakoitzak alokairura?

Diagnostikoa egin genueneko datuak ez dira gaurkoak, errealitatea urtero aldatzen doa. 2023ko datua jasotzen zuen diagnostikoak, eta 700dik gorako alokairua ordaintzen zen bataz beste. Baina gaur, alokairuan bizi direnei zein etxegintzaren esparruan lan egiten dutenei galdetuta, esaten digute 850 eurotik beherako alokairurik ez dagoela.

Errenteriako Udala izan zen tentsio eremu izendatua izateko eskaera egin zuen lehena. Nolakoa izan da prozesu hau?

Bidea urratzen joan gara, lehendabizikoa izateak hori du ezaugarri. Eusko Jaurlaritzarekin etengabeko elkarrizketa mantendu dugu eta, kasu batzuetan, ebazten joan behar izan dugu zehazki zein zen egin beharreko bidea. Uste dut bide honek balio izan duela udalek Eusko Jaurlaritzaren aldetik jasotzen duten erantzunak zehatzagoak izan daitezen, eta Eusko Jaurlaritzak berak ere garbiago izan dezan zein den bidea. Edozein kasutan, eskaera egin ahal izateko diagnostiko zehatz bat egin dugu eta, bestetik, hiru urterako plana zehaztu dugu, ulertzen dugulako izendapenak, bere soilean, ez duela etxebizitzaren esparruan daukagun larrialdi egoera irauliko. Alokairuen prezioak mugatzeaz gainera, beste neurri batzuk ere ezinbestekoak izango dira etxebizitzaren esparruan bestelako errealitate batera igaro nahi badugu. Horregatik, hiru urteko plangintza horretan bestelako neurri batzuk aurreikusi ditugu eta horiek guztiak ahal den neurrian aktibatzea ezinbestekoa izango da aurrera egin ahal izateko.

«Alokairuen prezioak mugatzeaz gainera, beste neurri batzuk ere ezinbestekoak izango dira etxebizitzaren esparruan bestelako errealitate batera igaro nahi badugu»

Hala ere, zer neurri aplikatuko dituzue izendapena BOEn (Estatuko Aldizkari Ofizialean) argitaratu eta berehala?

Izendapenak berarekin dakarrena da dagoeneko indarrean dauden alokairuen igoera mugatzeko aukera eta, horrez gain, Espainiako Ministerioak erreferentziazko indize bat finkatuko du, etxebizitzaren ezaugarrien arabera prezio urkila batzuk erabakiko dituena. Prezio-tarte horren barruan egon beharko dira bost urte lehenagotik alokairuan egon ez diren etxebizitzen prezioak, eta baita bost etxebizitzatik gora ditzuten jabeek ezarritako errenten kasuan ere. Horiek dira neurri nagusiak. Bestalde, kasu batzuetan, alokairu kontratuak bost urte baino gehiago luzatzeko aukera zabaltzen du, betiere arrazoitutako argudioak badaude.

Identifikatu duzue Errenterian zeintzuk diren bost etxebizitza baino gehiagoren jabe?

Gure herrian errealitate hori ez dago zabalduta, halako gutxi daude, ez dakit hamar izatera ere iritsen diren. Ez da, Donostiaren kasuan bezala, errealitate garrantzitsu bat.

Etxebizitza Ministerioak finkatu behar duen indize hori noiz ezagutuko dugu?

Guk ezer gutxi dakigu horretaz, [Denis Itxaso] sailburuak esandakoaz harago. Dirudienez, Gipuzkoako Foru Aldundiak oraindik ez dizkio datuak pasatu Espainiako Etxebizitza Ministerioari, eta hori ezinbesteko urratsa da Ministerioak indizea ezar dezan. Atzo [asteazkenean] horren inguruan galdetu zioten sailburuari, eta adierazi zuen konfiantza duela izendapena BOEn argitaratzeko gelditzen diren hilabeteetan indize hori sortuko dela. Horren zain egongo gara, baina edozein kasutan, izendapena BOEn argitaratzen denean indizea finkatu gabe balego, gainerako kasu guztietan legeak aurreikusten dituen mekanismoak indarrean sartuko lirateke.

«Donostiaren eragin gentrifikatzaileak badu inpaktua bere inguruko udalerrietan, baita gugan ere. Gu gara Donostiatik ateratzen diren gazte gehian hartzen dituen herria»

Denis Itxaso Lakuako Etxebizitza eta Hiri Agendako sailburuak esana da, izendapenak berarekin dakar udalerriak etxebizitza krisi bat bizi duela aitortzea eta horri aurre egiteko konpromisoa hartzea. Hiru urteko plana aipatu duzu, zer neurri jasotzen ditu?

Errenterian bi arazo nagusi ditugu: batetik, eskaera eta eskaintzaren arteko desoreka dago, asko aldatu delako etxebizitza erabiltzeko modua. Gero eta pertsona gutxiago bizi dira dauzkagun etxebizitzetan, gure herrian 10 etxebizitzetatik 3tan pertsona bakarra bizi da, eta beste 3tan bi pertsona baino ez dira bizi. Horrek esan nahi du 10 etxebizitzatik 4tan bakarrik bizi direla lau pertsona edo gehiago. Horrek ekarri du etxebizitza parke berdinarekin, biztanleriaren neurrira hazi bada ere, etxebizitza gehiago behar izatea. Bestalde, gu Donostialdeko logika metropolitanoan sartuta gaude, eta Donostiaren eragin gentrifikatzaileak badu inpaktu bat bere inguruko udalerrietan, baita gugan ere. Gu gara Donostiatik ateratzen diren gazte gehian hartzen dituen herria. Horrek etxebizitza premia nabarmena dakar eta, horregatik, etxebizitza gehiago eraikitzea beharrezkoa izango da. Gure ahalegina izango da, bide horretan, ahalik eta etxebizitza sozial eta publiko gehien eraikitzea. Bestetik, garrantzitsua da turismoaren erabilerari mugak jartzea, dagoeneko daukagun etxebizitza parkea birgaitzea eta hutsik dauden etxebizitzak, gutxi diren arren, horiek ere erabilgarri egon daitezen ahalbidetzea. Asko dira hiru urteko planean finkatzen diren neurri eta estrategiak eta horiek guztiak garatzea garrantzitsua izango da.

Etxebizitza hutsak gutxi direla diozu.

Gure udalerrian etxebizitzen %5a dago hutsik. 500-600 etxebizitza inguru dira, eta horiek hutsik egoteko arrazoiak desbedinak izan daitezke, batzuetan justifikatuta dago. Hainbat neurri hartu izan ditugu etxebizitza horiek merkaturatu daitezen: batzuk zigortzaileak dira, adibidez, IBIaren errekargua, gure kasuan %150ekoa. Beste batzuetan, neurri sustatzaileak jarri ditugu martxan. Adibidez, badugu diru laguntza bat martxan, etxebizitza alokairuan jartzeko birgaitu behar duten horiei zuzenduta, baldin eta etxebizitza hori Bizigune bezalako programa batean sartzen badute. Bestalde, EAEko Etxebizitza Legeak aurreikusten duen kanonaren ideia aztergai dugu, eta momenturen batean horren inguruko gogoera egin beharko dugu.

Nola funtzionatzen du kanonak?

Errekarguaz harago doan neurri zigortzaile bat da. Gertatzen dena da, hori aplikatu ahal izateko, sistema zorrotz bat eraiki behar dela etxebizitza huts horiek identifikatzeko, eta horretan arazo batzuk izan ditugu.

Zenbat eraikuntza berri aurreikusten dituzue eta zein izango da etxebizitza publiko eta babestuen proportzioa?

Orain lantzen ari garen HAPO (Hiri Antolamendurako Plan Orokorra) berrian aurreikusita daukagu 15-20 urtetan 1.200 etxebizitza eraikitzea. Egia da proiektu bakoitzaren negoziaketan lortzen den etxebizitza babestu eta publiko kopurua aldatzen joaten dela, baina saiatuko gara promozio guztietan ahalik eta etxebizitza publiko eta babestu gehien egon dadin. Oraintxe eraikitzeko prozesuan dauden bi proiektuetan, Esnabiden eta Altzaten, dagoeneko lurrak esleitu zaizkio Eusko Jaurlaritzari, berak etxebizitza soziala eraiki dezan. Etorkizunera begira aurreikusita ditugun 1.200 etxebizitza horien baitan badago proiektu handi bat, Gamongoa izenekoa, eta gure helburua da hor ere bereziki garrantzitsua izatea etxebizitza publiko eta babestuen kopurua.