Zuhaitz Gurrutxaga, «txapeldunorde» ausarta

Zuhaitz Gurrutxaga (Elgoibar, 1980) futbolari profesional ohiaren biografia bat baino askoz gehiago den liburu bat idatzi du Ander Izagirrek (Donostia, 1976): benetako istorio bat, sakon-sakona, non irakurleen aurrean biluzten den, bere alderik pertsonalena ezagutaraziz.

Zuhaitz Gurrutxaga Realeko futbolari ohia da. Zuhaitz Gurrutxaga bakarrizketari arrakastatsua da, ETB-1eko "Herri txiki, infernu handi" saioa aski ezagunean besteak beste. Eta Zuhaitz Gurrutxaga bere ibilbide profesionalean bat-batean buruko nahasmenduak izaten hasi zen mutikoa ere bada, eta, bere umoreari esker, garaitu egin ditu neurri batean. Zuhaitz Gurrutxaga aurpegi askotako gizona da, eta bere bizitza osoa (eta dena esan nahi du bere bihotzaren lehen taupadetan hasita) biluztea erabaki du, Ander Izagirre idazlearen laguntzarekin.

‘Txapeldunordea’ hurrengo hilabeteetako argitalpen arrakastatsuetako bat izango da. Pixka bat ‘Open’-aren hariaren bidetik, non Andre Agassi tenislari estatubatuarrak bere barruko bizipenak argitara atera zituen, gazi-gozo guztiekin.

NOKa

Argitaratu berritan, oso erraz irakurtzen den eleberri autobiografiko honetan, ‘Gurru’k ez du ezer ezkutatzen bere arazo pertsonalei buruz, sexu kontuak ere agerian uzten ditu. Nahasmendu Obsesibo-Konpultsiboak (NOK) nola eragin zion zehazten du. ‘Txapeldunordea’ (KO liburuak) elkarrizketa gisa hasten da, eta ez da gelditzen amaierara arte, protagonistaren bizitzak adina gorabeherarekin. Horretan laguntzen du tonu arina mantentzen saiatzen den narrazioak, baita unerik gogorrenetan ere.

‘Gurru’k ez du ezer ezkutatzen bere arazo pertsonalei buruz, ezta sexu kontuak ere. NOKa exorzizatzen du nolabait, tragikoa dena komiko bihurtuz

Liburuaren hasierako elkarrizketa Gurrutxaga eta Izagirreren artekoa da. Hala azaldu du egileak NAIZ Irratian Alessandro Rutak eta Ion Garatek biei eginiko elkarrizketan. «Ezagutzen nuen apur bat futbolari gisa zuen historia, egia da, baina alde pribatu hori falta zitzaidan. Lehen aldiz topo egin genuenean, neure buruari esan nion honek merezi zuela liburu bat. Horrela, alde batera utzi nituen nire proiektuak 2023rako, eta Zuhaitzekin lan egiteari ekin nion. Egun batzuk eman genituen elkarrekin hizketan, ordu ugari, eta pasarteak bildu genituen, ukitu literarioa emanez», azaldu du Izagirre. Kirol gaietan nahiko aditua bada, txirrindularitzari buruzko bere liburu ezagunak hor direla (‘Nola irabazi Giroa idi-odola edanez’ edo ‘Beruna poltsikoetan’).

Hala ere, erabateko protagonista Zuhaitz Gurrutxaga da, Elgoibarko San Migel auzoko mutikoa, 15 urtez kategoria guztietan futbolari profesionala izan dena. Jubeniletan Espainiako selekzioak deitu zuen, «Iker Casillas, izen euskalduna zuen Madrilgo gazte harekin» batera. Bizitza hori hankaz gora jarri zitzaion benetan, baina aurretik ere bazen zer kontatu. Erditzean osasun-arazo izugarriak izan zituen Gurrutxagak, eta ezegonkor mantendu zen harik eta proba batek bihotzean arazo bat antzeman zion arte.

Oztopo handi horien gainetik, Realaren lehen taldera iristea lortu zuen Gurrutxagak, mende aldaketaren garaian, Javier Clemente entrenatzaile zela. «Liburuan bigarren mailako pertsonaia garrantzitsuenetako bat», onartu du Gurruk. Baina beste arazo mota bat hasiko zen orduan, osasun mentalari dagokiona, garai hartan oraindik ere tabu handia zena eliteko kirolaren munduan.

Zuhaitz konturatzen da, eta oso ondo azaltzen du liburuan, itxuraz amestutako mundu hura ez zaiola asko gustatzen. Diru asko irabazten du azkar, nahiz eta askotan aulkitik atera ere ez egin, soldata eta primei esker. Hala ere, estualdiak gehiago dira une benetan zoriontsuak baino. Donostiako luxuzko hoteletan partiden aurreko kontzentrazioak bezalako estutasunak, nolabaiteko kartzela bilakatzen zaio Gurrutxagari. Bere kasuan, gainera, urte horietan Elgoibar gazte giroaren epizentroa zen larunbat arratsaldeetan.

Denboraldi hartan, 2002-03an, aparteko gertaera bat erantsi zitzaion, Reala Liga irabazteko zorian izan baitzen, baina barruko min ezkutuak ez zion Zuhaitz Gurrutxagari disfrutatzen utzi, kontrakoa baizik: bere egoneza areagotu zuen.

Realarekin gainbehera dator gero, batez ere Toshackeko etapan: zenbait entrenamendutan linier modura jartzen du galestarrak, zelairatu beharrean, Gurrutxaga oso gaztea da oraindik, baina baloiaren mundua uzteko zorian dago. Algecirasen egindako etapa batek (Realak utzita) azken puntua dirudi, talde bakar batek ere ez du elgoibartarra nahi, azken unean Lemoa, Bigarren B Mailako kluba, agertzen den arte.

Talde horrek, mileurista bihurtzearekin batera, begiak berriro zabalarazten dizkio: «Hori benetako futbola zen, gauez entrenatzea nire kideek benetako lanak amaitu zituztenean, igeltsero edo fruta-saltzaile gisa». Hemen beste pertsonaia garrantzitsu batzuk datoz liburura, hala nola Iosu ‘Martillo’ Iglesias, zeinarekin gero Kopa Bernabeun Real Unionekin jokatzea lortuko zuen, eta baita Real Madril ahalguztiduna kanporatzea ere.

Salbazioa, agertokietan

Nahiz eta Reala baino aurrekontu talde askoz txikiagoetatik igaro, Gurrutxaga gusturago sentitzen da beheko kategorietako partida horietan, presioa zeroren pare denean: Lemoa bera, Rayo Vallecano, Zamora edo Real Union kasu.

Aldi berean, psikologo baten eta, batez ere, bere familiaren laguntzari esker, bere ingurunearekin bakea egitea ere lortzen du, eta NOKa, urratsez urrats, egunerokotasunetik urruntzen da. Eskuak garbitzeko gel litroak kontsumitzea edo oin jakin batekin berdegunera sartu beharra amaitzen da.

Futbol hutsezko orrialdeak dira, adrenalina uneak kirol testuinguru ñimiñoetan, baina, aldi berean, erlaxatu egiten dira eta Zuhaitzen aurreko irudia eraldatzen dute, baita ikuspegi estetiko batetik ere. Bere alderik artistikoenak itxura hartzen du hemen, lehenik modu informalean aldageletan txisteak kontatuz, bere nahasmenduak disimulatzeko, eta gero ia saihestezina den kontzientziazio prozesu batean. Horrela, ikusleak entretenitzen ditu, lehenik kantuan eta gero bakarrizketekin, eta aldi berean bere arazo mentalei buruz hitz egiten du, ia ezer gorde gabe.

«Erregeek ere bazituzten beren bufoiak, ezta? Egia kontatzen zuten, edo behintzat jende gehienak kontatzen ez zituen gauzak. Ba nik gauza bera egin nuen», azaldu du Gurrutxagak irribarrez. NAIZ Irratiari eskainitako elkarrizketan. Athleticeko jokalarieen aurrean egindako bakarrizketa gogoratzen du, Marcelo Bielsak gonbidatuta. Honek ere barre egin zuen azkenean, hau da marka!

Eta Clemente ustekabean topatu zuen Zuhaitzek Donostiako antzoki batean; pasarte batzuen protagonista izanda, gustatuko ote zitzaion Barakaldoko ilehoriari? Clementek kamerinoetara joko zuen gero, eta gauza gehiago kontatzera ere gonbidatuko zuen. «Zerbait behar baduzu, deitu arazorik gabe», esan zion bere jokalari izandakoari. Lasaitu ederra hartu zuen Gurrutxagak.

Umorearen bidez aurkitu du sendabidea, batere autoparodikoa ez den futbolaren kontura, gainera: «Dena serioski hartzen da», kritikatu du 

Ibilbide artistikoa oparoa izan du gero. Lehenik kantari gisa Vanpopel taldean, lokaletan emanaldiak eginez etxetik gertu, eta gero telebistako aurkezle gisa euskal gizarteak oso ezagunak dituen saioetan, ‘Herri txiki, infernu handi’ -tik hasita, non ia hamarkada batez herriz herri ibili den istorio dibertigarrien bila, eta haietako batean maitasuna ere aurkitu duen.

Umorearen bidez aurkitu du sendabidea, batere autoparodikoa ez den futbolaren kontura gainera: «Dena serioski hartzen da», kritikatu du Gurrutxagak. «Partida bat beti da garrantzitsua, lesio bat drama bat bezala kontatzen da, partiduaz gerra batez bezala hitz egiten da...».

Gurrutxagak gaur egun futbolarekin harreman «normala» izatea lortu du, baina zaletasun berezirik gabe. «Seme edo alaba bat izango banu, esango nioke agian ez duela merezi kirolari profesionala izaten saiatzea», ziurtatzen du. Eta bitartean «txapeldunorde» moduan jarraitzen du, bere azken bertsioa.