Maribi Ugartebururen liburua ez da ohiko testigantza-bilduma: emakume baserritarren bizipenetatik abiatuta, borroka soziala, feminismoa, nekazaritza iraunkorra eta lurraren defentsa gurutzatzen dira. «Ez da erromantizazioa: lurrarekin harreman zuzena duten emakume hauek benetan sentitzen dira lurreko langile eta zaintzaile», azaldu du Ugarteburuk.

Bizipen ezberdinak, sustrai amankomun bat

Adin eta ibilbide oso desberdinak dituzten hamar emakume elkarrizketatu dituzte libururako. Baina guztiek partekatzen dituzte puntu amankomun batzuk: «Lurrarekin atxikimendu sendoa», «langile izatearen kontzientzia eta harrotasuna», eta batez ere «baserritarren mugimenduan izan duten konpromiso politiko sakona». Konpromiso hori askotariko moduetara gauzatu da: batzuek zuzendaritzan parte hartu dute, beste batzuek militantzia oinarrizkoa egin dute urte luzez.

Libe Plaza da adibide esanguratsua: 1936an jaioa, EHNEren sorrera garaian aritu zen boluntario gisa, eta gaur egun ere bertan dabil, 89 urterekin. «Elikadura ekoizle bezala, baserriek funtzio giltzarria izan zuten gerraosteko eskasia garaian», dio bere testigantzan.

EHNE, unibertsitate politiko eta pertsonala

Liburuan agertzen diren emakume guztiek EHNE Bizkaia sindikatua beren etxe eta ikastegi gisa bizi izan dute. Maritxu Telleriak –Bizkaiko zuzendaritzan sartu zen lehen emakumeak– honela definitzen du bere esperientzia: «Gaztetan jaso ezin izan nuena, sindikatuan topatu nuen: harremanak, ezagutza, eta autonomia». Hasieran batzar batzuetara joateko deitu zioten, eta hamar urtez aritu zen zuzendaritzan. «Pixka bat engainatuta sartu nintzen, baina nire unibertsitatea izan da», dio berak.

Sindikatuak, halaber, emakumeen eskubideen aldeko borrokaren erreferentea izan nahi izan du: gizarte segurantzan alta emateko eskubidea, baserriko tratu txarrak azaleratzea eta emakumeek erabaki-guneetan parte hartzea bezalako aldarriak euren borroka propio bihurtu zituzten.
«Izoztutako itsasoa apurtzen duen ontzia izan dira emakume hauek», dio Ugarteburuk. «Beste inork hitz egiten ez zuen gaiak mahai gainean jarri zituzten, indar handiz eta duintasun osoz».

Etsipenik gabe, baina kezka handiz: etorkizuna jokoan

Elikaduraren eta lurrarekiko harremanaren inguruan ikuspegi politiko sakona azaltzen dute elkarrizketatutako emakumeek. Etorkizunari buruz galdetuta, argi mintzatzen dira: errelebo faltak sektorea «kinka larrian» jarri du, eta ez bada «politika publiko ausartik» ezartzen, desagerpenaren arriskua erreala da. «Gai hau ez da baserritarrena bakarrik: gizarte osoarena da. Guztiok jaten dugu, egunero», aldarrikatzen dute.

Kezka nagusien artean daude lurren eskuragarritasuna, agroindustriaren presioa eta belaunaldi berrientzako baldintza duinak sortzeko behar den babes instituzionala. Alazne Intxauspe, Malu Egiluz edo Amets Ladislao bezalako emakumeek borroka horretan jarraitzen dute gaur egun, eredu iraunkor eta agroekologiko baten aldeko apustu sendoarekin.

Euskal Herritik mundura: Helen Groome-en istorioa

Liburuaren berezitasunetako bat da Helen Groome-en testigantza: Ingalaterrako North Hamptondik Karrantzara iritsitako emakumea, formakuntza akademiko sendoarekin eta militantzia sindikal aktiboarekin. «Lurralde antolamenduan eta basogintzan aditua da, eta bere proiektu produktiboa bikotearekin batera garatu du, modu ekologikoan», dio Ugarteburuk. Euskal Herrira Nikaraguan ezagutu zituen euskaldunen bitartez heldu zen, eta EHNE Bizkaiako teknikari gisa lan egin zuen urte luzez.

Emakume asko, ahots asko: historia kolektiboa

Liburuan hamar emakume agertzen diren arren, Ugarteburuk berak azpimarratu du zenbakia sinbolikoa dela: «Beste 110 izan zitezkeen», dio. «Beraien bidez azken hamarkadetako emakume baserritarren bizipen asko eta asko jasotzen dira».

Eta guztien ahotik mezu bera: «Ez digu inork ezer eman. Guk geuk egin dugu gure lekua, gure bizitzetan, gure proiektuetan eta gure sindikatuan». ‘Erein, borrokatu, bizi’ liburua ez da bakarrik irakurtzeko: entzun, ulertu eta zabaltzeko da. Izan ere, lurrarekiko konpromisoa eta borroka feminista gurutzatzen diren lekuan, eraldaketarako haziak ereiten dira.