Transkripzioa:

Ioar:
Kaixo, Ander. Nondik zatoz?

Ander:
Tafallan egon naiz. Eta zerbait ikasi dudalakoan nator.

Ioar:
Jakin badaiteke, zer ikusi duzu Tafallan?

Ander:
Harri handi bat topatu dut.

Ioar:
Ez zen meteorito bat izango, ezta?

Ander:
Ez! Memoriaren alde jarri duten harri bat da, belaunaldi gazteek jakin dezaten Tafallaren historiaren berri.

Ioar:
Eta horretarako... harri bat?

Ander:
Memoria historikoa lantzen duten elkarteek bultzatuta, monolitoak jartzen ari dira Nafarroako zenbait herritan. Uste dut zortzigarrena dela Tafallakoa.

Ioar:
Tafalla bere historiaz arduratuta dagoen herri bat izan da beti.

Ander:
Hango gazte batekin elkartu nintzen, Amaiur Esparzarekin. Rotten XIII musika taldean bateria jotzen du, eta oso kezkatuta dago historiarekin.

Ioar:
Bai, horrelako kanta batzuk badituzte, egia da.

AUDIOA-1 | AMAIUR ESPARZA

Ioar:
Hortaz, Tafallako historiaz jantziago etorri zara.

Ander:
Jende asko bildu zen han, asteburuan. Eta kontatu zutenez, musulmanen garaitik
Tafallak badu zer oroitu.

Ioar:
Musulmanek Nafarroa hegoaldean garrantzi handia izan zutela aditu izan dut.

Ander:
Bai, eta borroka latzak izan omen ziren garai batean. Gerora ere, gatazka askoren
lekuko izan ziren tafallarrak, eta nafarrak oro har.

Ioar:
Liburu handietako historia, azken baten, batailen kontakizun bat da.

Ander:
Historia soziala, berriz, herritarren eta jende xehearen kontakizuna da. Alde
horretatik, Tafallan egin dutena historia sozialaren arloan sailkatuko nuke.
Herritarrek bultzatutako errelato moduko bat da.

Ioar:
Bataila haietatik, zuk zein izan zenuen gustukoena?

Ander:
Musulmanen ostean, Aragoiko koroarekin izandako gatazkaz aritu zitzaizkidan.
Frantziarrekin izandako borrokez eta Nafarroako erresumaz mami asko dago.

Ioar:
Errepresioa ere aipatu al zuten? Nafarroan errepresio handia egon da historikoki.

Ander:
Dudarik gabe. 36ko altxamendu faxistan, Nafarroan sekulako sarraskia egin
zuten. Gorriak, errepublikanoak, abertzaleak..., jende asko atxilotu eta fusilatu
zuten. Oraindik agertu gabe daude pila bat.

Ioar:
Berri Txarrak taldearen Maravillas abestia ekarri didazu gogora.

Ander:
Larragakoa zen Maravillas Lamberto, Tafalla ondoan dagoen herria batekoa.
Umea zela, 14 urterekin atxilotu, bortxatu eta hil egin zuten, aitarekin batera.

Ioar:
Oraingo gazteok, Maravillas nor zen halaxe ikasi dugu, kanta horren bidez.

Ander:
Horrela ere gogoratzen dugulako: kantatuz, kontatuz, memoria eginez.

AUDIOA-2 | AMAIUR ESPARZA

Ioar:
Belaunaldi berriak aipatzen dira maiz, baina nola transmititzen da historia gaur
egun?

Ander:
Galdera ona iruditzen zait. Modu asko dago, eta nire ustez denak dira balekoak.

Ioar:
Izan ere, historia konta daiteke abesti batean, film batekin edota liburu baten
bitartez. Ez dago bide bakar bat.

Ander:
Datuak bildu, paper artean arakatu, eta memoria gordetzea bezain garrantzitsua
da jendeari ezagutzera ematea.

Ioar:
Harri batek, berez, ez du askorik kontatzen.

Ander:
Baina herriko toki garrantzitsu batean dagoen harriak memoria ariketa egiten du.
Omendu egiten ditu joandako belaunaldiak, eta leku bat hartzen du herrian.
Gogoratzeko gune bat da.

Ioar:
Esan nahi duzu ez dela turistei zuzendutako zerbait.

Ander:
Batez ere, belaunaldi berriak jabetzeko asmoz ipinitako monolitoa da. Tafallan
bertan edo beste herri batean biziko diren hurrengo belaunaldiek historia ezagutu
dezaten.

Ioar:
Ea, ba, ez dugun ahazten. Tafallara noan hurrengoan, harri hori ezagutu eta
ikasten saiatuko naiz ni ere.

Ander:
Herriko toki garrantzitsu batean dago. Ez da aurkitzen zaila.

Ioar:
Tafalla. Historia. Harria. Memoria. Ez dezagun burua galdu.

Ander:
Hala izan dadila.

 
Epilogoa - Beti ikasten

Ander:
Zer ikasi dugu gaur?
ASMOZ hitza nola jokatu, aditzaren ondoan:

—«Belaunaldi berriak jabetzeko asmoz ipini dute monolitoa».

Ioar:
Noizean behin honelako esaldiak entzuten ditugu:

—«Errusiara joan asmoz erosi zituzten hegazkin txartelak».
—«Donibane Lohizunen bazkaldu asmoz abiatu dira».

Ander:
Baina esan behar genuke:

—«Joateko asmoz».
—«Bazkaltzeko asmoz».

Ioar:
Gisa berean esaten dugu:
—«Irabazteko helburuz jokatu genuen».
—«Konpontzeko premiaz ohartu zara».
—«Ikasteko gogoz aritu dira».

Hemen entzun dezakezu Amaiur Esparzari egindako elkarrizketa.