Adi eta Ari | Gabe partikula

[2X9] Ikasgai honetan 'gabe' partikula landu dugu. Aditz baten edo izen baten atzean erantsita, hitz asko osatzen ditugu. Baina horietatik oso gutxi dira adberbioak.

NEREA:
Kaixo, Ander.

ANDER:
Zer moduz, Nerea?

NEREA:
Pixka bat haserre nago.

ANDER:
Zer gertatu zaizu ba?

NEREA:
Oraindik ez zait niri gertatu. Baina jakin dut euskal irratietako eta telebistetako tertulietan parte hartzen duten emakumezkoak disgustura dabiltzala.

ANDER:
Bueno... badakizu halako solasaldiak bihurtzen direla ideien lehia bat edo norgehiagoka bat. Eta pilota partidetan bezala, irabazi edo galdu moldeko egoerak izaten dira sarritan.

NEREA:
Tertulietan emakumeei ahotsa zapaltzea edo moztea, gizonek emakumezkoen iritzia gutxiestea, emakumeak aldakorrak baina gizonak finkoak kontsideratzea... Tira, zer nahi duzu esatea. Hori era sistematikoan gertatzea jasanezina da.

ANDER:
Zalantzarik gabe, salatu egin behar lukete.

NEREA:
Horixe egin dute hamabi kazetari emakumezkok. Artikulu bat sinatu dute elkarrekin, eta mekanismo maltzurrak salatu dituzte.

ANDER:
Konponbiderik jartzen ez bada, aurki gertatuko da emakumeek solasaldi horietan parte hartu nahi ez izatea.

NEREA:
Dagoeneko gertatzen ari da.

ANDER:
Orduan, tertulien sistema aldatu egin beharko da. Irratian disgustura eta deseroso jarduterik ez dago.

NEREA:
Iraia Oiarzabal eta Estitxu Garai kazetariak errealitate tamalgarri honi buruz mintzatu dira NAIZ Irratian.

AUDIOA-IRAIA OIARZABAL

ANDER:
Etengabean eta modu egituratuan errepikatzen den errealitatea dela adierazi du Iraia Oiarzabal kazetariak.

NEREA:
Etengabean hitzak esan nahi du etenik gabe, atergabe, tai gabe, gelditu gabe, behin eta berriz.

ANDER:
Aditzondo edo adberbio bat da etengabe. Eta modua adierazten du.

NEREA:
Eten aditzaren eta gabe hitzaren elkartzez sortutako adberbioa da.

ANDER:
Ustekabean adberbioa ere horrelaxe osatuta dago. Uste aditza eta gabe partikula. Espero izan gabe esan nahi du, uste ez dugula. Beraz, adberbio hau ere modua adierazten ari da.

NEREA:
Esaldi bat egingo dut: «Ustekabean gutxiespenez ari bazaizkizu eta etengabe hitza kentzen badizute, egoera desatsegina bihurtzen da”.

ANDER:
Aditza eta gabe partikula loturik, ezagutzen ditut hitz batzuk. Adibidez: ezkongabea, ukigabea, argitaragabea, osatugabea.

NEREA:
Bai, baina horiek ez dira adberbioak, adjektiboak baizik. Esatera baterako: albiste argitaragabea edo kronika osatugabea.

ANDER:
Gabe partikularekin hitz asko dauzkagu euskaraz.

NEREA:
Bai, adjektiboak izaten dira. Adibidez: langabea, lotsagabea, burugabea, amaigabea...

ANDER:
Hauek ere bai: errugabea, adingabea, paregabea, arduragabe, mugagabea...

NEREA:
Beraz, oso-oso gutxi dira adberbioak, etengabe, atergabe edo ustekabean bezalakoak.

AUDIOA-ESTITXU GARAI

ANDER:
«Oharkabean pasatzen diren mekanismo maltzurrak», esan du Estitxu Garai kazetari eta ikerlariak.

NEREA:
Hortxe daukazu adberbio bat! Ohartu aditza eta gabe partikularekin osatutako hitza da oharkabe. Gutxi dira era honetako adberbioak, baina hau ere agertu zaigu.

ANDER:
Oharkabean hitzak esan nahi du ohartu gabe edo konturatu gabe.

NEREA:
Konturatu barik, esango lukete bizkaitarrek.

ANDER:
Bai. Itxura guztia du, gaberik hitzetik datorrela bizkaierazko barik hori. Baina, tira, ni ez naiz filologoa, e!