«Prekarietatea estrukturala da, iraultza bat egin behar dugu»

Maddi Goikoetxeak antzerkiari buruz egin duen hausnarketa lana, 'Ura jaten. Antzerkia, prestigio soziala eta prekaritatea Euskal Herrian' aurkeztu digu HARIA-n.

'Ura jaten. Antzerkia, prestigio soziala eta prekaritatea Euskal Herrian' liburua argitaratu du Maddi Goikoetxea antzerkilari, antropologo eta idazleak. HARI-an izan dugu bere ikerketa-lanari buruzko argibideak ematen, egindako ibilbidea eta ateratako ondorioak azaldu dizkigu besteak beste.

Donostiarra zara, ikasketaz gizarte antropologoa, baina egun Oreretan bizi zara, antzerkigintza eta arteterapiako eskolak ematen. Noiz eta nola murgildu zinen antzerkiaren munduan?

Antzerkian oso txikitan hasi nintzen, eskolaz-kanpokoetan, berehala antzeman nuen oso gustuko nuela.  13 urterekin 3 antzerki eskolatan nenbilen aldi berean!

Gizarte Antropologia ikasi zenuen EHUn Donostian eta Madrilen, baina ostera antzerkiak munduko ertz askotara eraman zaitu.

Antzerkairena izan zuen dezepzio txiki bat, profesionalizazioaren garaia iritsi zenean. 18 urterekin agentzia batean nenbilen.hor ikusi nuen komunikabidetara bideratutako eremu bat ezagutu  Hor ezagutu nuen bidea ez zegoen oholtzara bideratua, erabat hedabideei begira jarritakoa zen. Hau bada antzerkilari izatea nahiago dut ez izan, pentsatu nuen nirekiko. Antzerkiarekiko lehen haustura izan zen hura. Antropologia ikasi nuen. Gero antzerki fisikoa ezagutu nuen Oreretan eta hor berriz berpiztu zen antzerkiarekiko interesa eta Argentinara jo nuen antzerki fisikoa ikastera.

Zure antzerkiaren ulerkera aldatu al zenuen Argentina eta Mexikoko egonaldietan?
Bai erabat.

Eta zer du berezi? 
Gauza arraro pila bat egiten ditugu jendearen begietara... patata frigitu bilakatzea esate batera. Sentitu behar duzu patata gordin bat zarela eta oli berotan sartu eta frijituko zarela, baina hau guztia erabateko seriotasunez.
Niri mundu bat zabaldu zitzaidan antzerki fisikoarekin,  sentsibilitatea eta gorpuz kontzientziari dagokionez izugarrizko ikaskuntza izan da.

Berriki kaleratu duzun lanari begira jarriko gara. Susa eta EHAZE-ak elkarlanean sortutako Ganbila bildumako azken aleea, 21.a, da zurea: 'Ura jaten. Antzerkia, prestigio soziala eta prekaritatea Euskal Herrian'. Hausnarketa sakonetan murgildu zara; hala ere, liburuaren abiapuntua bestelakoa zen.

Egia da ikerketa nahiko sakona dela eta horrek konplexutasuna dakar. Hasiera bateko hipotesia nahiko gordin eta katastrofikoa zen: antzerkiak prestigio sozialik ez duen bitartean prekaritatera kondenatuta dago.  Azterketan aurrera joan ahala ordea jabetu naiz, gure indibidualtasunetatik ere zerbait egin dezakegula kondena hori leuntzeko.


Antzerki eskoletatik abiatu zenuen ikerketa. Prekarietate handia eta ziurgabetasuna salatu dituzte guztiek.Zailtasunak zerrendatzerik bai?

Prekarietatea nahiko subkjetiboa izan daiteke, alde ekonomikoa dago noski, baina beste alde batzu ere oso garrantzitsuakd ira. Ziurgabetasuna esate batera, ez jakitea hurrengo urtean lanik izango duten edo ez. Hau ere dirulaguntza publikoekin lotuta dago, eskola gehienak hauetatik bizi direlako.

Askotan uste dugu prekarietatea estrukturala dela, baina zuk oinarrian prestigioa ere jarri duzu.

Inork esan izan dit, nik ez dut prestigiorik behar? Glamourra edo ospearekin lotzen dutelako prestigio kontzeptua, nik ordea balorean jartzearekin, balorea aitortzearekin lotzen dut. Gizarteak ofizio hau ikusteko duen moduarekin lotzen dut, ze kontzepzio duen... eta hor gutxiespen bat ikusten dugu... eta hor antzezleak badu oztopo handi bat.

Baina zure esanetan antzerkiaren prestigio sozial hori irauli daiteke?

Estrukturala da, kapitalismoan eta patriarkatuan errotuta dagoen gizarte bezala kultura eta artea, pertsonen garapen pertsonala, adimen emozionala ...ez dira zaintzen. Beraz estruktura horri alternatibak topatu behar zaizkio, iraultza bat egin beharko genuke hori guztia aldatzeko.
Kultur sortzaileen iritzia ez da kontutan hartzen, kultura politika motz geratzen da.

Administrazioengatik dependentzia handiegia ez ote dago?

Bestelako esparru batzuetatik ere lan egin behar da. Asko ez dira guztiz aske sentitzen diru-laguntzekiko duten lotura dela eta. Diru laguntzek erabat baldintzatzen dute sorkuntza prozesua bera, eta hori da erabat asntisortzaiela.



Zeure hipotesitik abiatuta, 13 elkarrizketa egin zenituen. Nor eta zein perfileko jendea elkarrizketatu zenuen?

Oreka geografikoa eta aniztasuna izan nituen abiapuntu aukeraketa egiterakoan, aktore bitartekariak, sortzaileak... aldaera ezberdinak kontutan hartu nahi izan nituen.

Antropologo izateak lagundu dizu lan hau egiten?

Bai elkarrizketa koalitatiboak izan dira, luze eta hurbiletik egindakoak.
Kolektiboki denon artean ondorio batzuk atera ditugu: nahiz eta zailtasunak baditugun, ezin da hau kronifikatu eta alternatibak behar ditugu, autonomia behar dugu geure baliabideekin lan egin ahal izateko.