‘Uhin galduak’ diskoa irailaren 8an atera zuten, ezustean eta aurretik iragarri gabe, Leire Iribarne, Julen eta Allande Etxeberri eta Amaiur Epherrek osatzen duten Diabolo Kiwi taldekoek. Estilo batean kokatzen ez diren arren, esan daiteke funkytik abiatzen direla, nahiz eta sorpresa ugari dituen diskoak.

Soinu anbientala esaten dena edota espazioan zabaltzen dena entzun daiteke lehen unetik diskoan, galdutako uhin horiek espazioan bidaiatuko balute bezala. Diskoaren azalean ikusten denak, hartara, intentzio argia erakusten du. «Teklatuekin hasi ginen testurak bilatzen eta kantu guztien inguruan burbuila batean sartzea ekarri zigun, bidaia intergalaktiko bat egiteko», aipatu digute baxenabartarrek. Erritmoarekin asko jolastu du Julenek baterian, baina besteak ere «pozik» aritu dira horrekin gora eta behera, maite dute esperimentazioa: «Ez dugu esango lau beltzeko konpasetan aspertzen garenik, baina eskuin ezker mugitzea ere ongi dago».

Kantuen sorkuntza ez da beti gitarraren riff batetik etortzen Diabolo Kiwikoen kasuan eta honela azaldu digu Leirek: «Batzuetan teklatutik, hurrengoan hitzetatik, baxu edota gitarraren riff batetik, bateriaren erritmoetatik… Hasten gara. Baina hasten gara batzuetan riff batetik, berriz ere itzuliak ematen dizkiogu, txikitasunean xerka ibiltzen gara eta gero hautuak egin behar dira. Lau gauza izaten dituzu batzuetan buruan eta ez dira denak kabitzen abestian, hortaz, entzulearentzat eta guretzat onena hautatu eta osatzen dugu kantua».

Disko landua dela nabaritzen da, taldeak heldutasun maila itzela erakutsi du. Estudiora sartu aurreko lana nabaria izan da ‘Uhin galduak’ diskoan. «Lehen errepiketan whatsapp bidez audioak elkarbanatzen ditugu baina bai diskora joan aitzin etxean maketa grabatu dugula. Horrela, mugikorrarekin baina soinu garbiago batekin, estudiorako ideia landu bat eramateko aukera izan dugu», azaldu digu Julenek.

Animazio bideoklipa
‘Zitokinen ortzantza’ abestia etorri zen lehendabizi, sekulako bideoklip eta guzti. «Pandemiaren erdi-erdian etorri zen abestia bere osotasunean. Diskoan Amaiurrek idatzitako hitzak dira orokorrean eta nabari da zein diren harenak eta zein taldearenak. Aberatsagoak direnak izaten dira harenak. Zitokinen ortzantza immunitate-sistemaren barnean gertatzen den erreakzio bat da eta gazte askok COVIDaren aurrean izan zuten gain-erreakzio hori aipatzen da abestian, baina bigarren irakurketa batzuk baditu. Gazte baten abiatzea espaziorantz, heldutasunerantz, aipatzen da, euforia zapartatzen ari den gaztea da istoriokoa, ez duena kontrolatzen gertatzen ari dena. Hortaz, bi gauzak lotu nahi izan ditugu», azaldu digu Julenek. Eta gazte batek halako egoeratan babesa non bilatzen ote duen galdetuta, honakoa erantzun digu Leirek: «Lagun onak, musika, duzun pasioa, familia… Bihotzean ditugun pertsona eta maite ditugun gauza guztiak, horiek izaten dira babesleku».

Funkyaren bueltan hasten den proiektua dela esan dezakegu Diabolo Kiwi eta post-irratia aipatu dute beren kantuetako baten hitzetan. Hori entzun eta diskoari buelta bat eman ostean, beren estiloa post-funkya dela esan diegu erdi-broman, erdi-serio: «Etiketak jartzen oso txarrak gara, popa, dark-popa edota post-pop-funka egiten dugula esan dezakegu».

Camille Orainek egin du aurretik aipatu dugun bideoklipa, guk flipatu dugun moduan flipatu ote duten jakin nahi izan dugu: «Lehen marrazkiak erakutsi zizkigun eta gero denbora luzez ez dugu bideoa ikusi. Erakutsi digunean aluzinatu dugu, koloreak, 2D-3D teknikak, letretara zinez egokitu da… zeharo harritu gaitu». Askotan kanpora begira jartzen gara eta Gorillaz bezalako taldeen bideoekin flipatzen dugu, bada, Euskal Herrian ere egiten da halakorik.

Bizkotxak eta espeleologo eskatologikoa
Kantuen hitzei begira jarrita, bitxien artean ‘Koloskopia’ edota ‘BZK’ kantuak daude eta berek ere barre egin dute horren inguruan galdetzean. Baina ‘Koloskopia’ kantuak badu bigarren zentzurik: «Zinez aspaldi konposatutako abestia da. ‘Kokinkeriak fini’ konposatu genuenean, Seaskaren 50. urteurreneko kontzertua eman behar genuen eta sobera abesti ez genituenez, hau ere egin genuen. Baina ‘Zitokinen Ortzantza’-n zulo beltz batean sartzen da protagonista eta ‘Koloskopia’ hor segidan dator, bi espeleologo halako kamara batekin eta argiarekin ezagutzen ez duten arpe batean sartzen dira. Ipurtargiaren hitz jokoa ere biziki maite dut», azaldu digu Julenek. Eta esanda bezala, ‘BZK’, «Bizkotx Zaleen Kluba» abestiak ere atentzioa ematen du: «Musikarekin hasi ginen baina hitzak aurretik pentsatuta zeuden. Angelu edo Biarritzeko zientzia eskola bateko kideek, euskal pastiza bat bidali zuten espaziora eta bada bideo bat non pastiza espazioan ikusi daitekeen ikurrina batekin. Bada, hortik dator letren jatorria». Leirek esandakoari esker, orain hobeto ulertzen dugu abestia.

Lurra xabala dela diote kantuan, baina haiek horrela ikusten ote dute? «Aaaa, ez dakigu! Gai batzuk konspirazionistek zalantzan jarri dituzte, pandemia bera esaterako, baina argiki baduen arren alde ironiko bat, bestelako gogoetarik ere badu abestiak. Azkenean bakoitzak bere begiekin ikusteko aukera duenean sinisten du zerbait usu eta horren inguruan ari gara abestian», kontatu digute Diabolo Kiwikoek. Kritikaren tarteari eusten diote ‘Bankarrot!’ abestian, botere ekonomiko edo kapitalismoari zuzendutako mezu batekin: «Monopoly jokoarekin alderatu dugu hori guztia. Izan ere, benetan ez dakizu mahai joko bat den edota zinez egiazko Marteren konkistatze prozesu bat bertan aipatzen ari garena. Bizitza errealean ere askotan gauza bera gertatzen da boterea dutenekin».

‘Logale’ kantuan Schwartzy aipatzen dute, baina nor da pertsonaia hori? «Guk sortutako pertsonaia kuttuna da. Schwartzy ‘Koloskopia’-n aipatzen den Berlingo doktorea da, espeleologo maitea, dena esploratzen duen medikua eta ihes egiteko gogoa duena. Pausatzeko eta lasaitzeko beharra du Schwartzyk», azaldu digute garaztarrek. Baina kantu horretan Hans Zimmer konposatzaile aski ezaguna ere aipatzen dute. Zergatik ote? «Gure alemaniera txarra da. Kantuan Schwartzyk alemanez galdetzen du hotel batean ea badagoen ganberarik lotarako, «Haben Sie ein Zimmer frei», eta besteak Hans Zimmer bertan dela ulertzen du, «Hans Zimmer ist nicht da». Gure buruari egiten diogu barre».

Grabaketa luzea
Magic Box estudioan, Mungian, grabatu dute James Morganen gidaritzapean. Zein garaitan grabatu zuten kontuan hartuta, ez zen batere erraza izan prozesua. «Ia hiru oreneko bidea dugu Mungiaraino eta lanean ere ari ginen garai hartan. Orain pusatu dugu diskoaren irteera, baina normalki iazko azaroko bakantzetan grabatu behar genuen; Jamesek ezin zuen, ordea. Egiazki, biziki huntsa izan zen guretzat, ez ginelako erabat prest. Hala, abenduko bakantzetan joan ginen lauok eta gero Amaiur eta Allande berriz joan ziren, eta, atzetik, Leire eta ni berriz ere. Bukaeran, Jamesekin nahasketak egitera itzuli zen Allande. Prozesu luze eta zaila izan den arren, pozik gaude halako soinua eskuratu dugulako», kontatu digute Diabolo Kiwikoek. Londresen Steve Kirchekin masterizatu dute diskoa, horrek halako dimentsio bat ere ematen dio lanari, dena-dela garrantzia kentzen saiatu dira: «James Ingalaterrakoa denez, baditu han kontaktuak eta Steve haietako bat da. Baina guri ematen digu halako errespetu bat masterra Londresen egin dela esateak».

Diskoaren azkenetan dagoen ‘Ameslariak’ da kanturik elektronikoena eta harreman afektibo-sexualen inguruan hitz egiten du. Garai hauetan hainbeste konplikatu diren harreman horiez, alegia. «Harreman hauek asko zaildu dira. Denak etxean, ez dugu nehor ikusten eta pandemiak ere ez zuen beharrik harremanak zailtzeko, baina itxieraren bukaeran berriz elkar ikusteak halako askapen bat eman du. Hala ere, oraindik bada lana egiteko aurretik. Dena itxia izatetik dena aske izatera pasa gara kulturan eta ostalaritzan, eta bada zerbait harrigarria. Inkoherentzia anitz egon dira mugaren bi aldeetan, iparraldean mutur batetik bestera pasa gara eta hori erokeria da. EHZ izan da nolabait ere 0tik 1000ra pasatzea, halako askapen bat», aipatu digu Leirek.

Oraintsu, urriaren 16an kontzertua emango duten tokian, Izpuran, lau egunez egon dira emanaldia prestatzen. «Argi mailan ohartu gara material asko behar dugula eta kontzertuak emateko toki guztiak, behar bada, ez direla aproposenak, baina zabalik gaude edozein tokitatik jasotako proposamenak entzuteko. Guk diskoa aurkezteko gogoa dugu. Urriaren 16ko kontzerturako internet bidez eskuratu daitezke sarrerak, Kuartzeko kideekin izango gara emanaldian eta han tokian ere egongo dira txartelak. Egun www.xofaldia.com atarian eskuratu daitezke. Zutik, dantzatzeko moduan, maskararik gabe, festa giroan, jateko eta edatekoarekin eta musika onarekin izango da». Diskoa fisikoan oraindik ez dute eskuragarri, hornitzaileak materiala falta zuelako, baina, datozen egunetan, Elkarren bidez, haien dendetan banaketa egingo da eta, nola ez, kontzertuetan ere eskuratu ahal izango da ‘Uhin galdua’.

Badator ‘Beroketa funklimatikoa’.